KIZILÇAM

KIZILÇAM’IN ( Pinus brutia Ten.) BİYOLOJİSİKızılçam Doğal orman ağaç türlerimiz arasında 5,4 milyon hektarı aşan yayılış alanı ile Türkiye'de en geniş yayılışı ile birinci sırada yer alan bir türümüzdür. - Akdeniz iklim kuşağının hakim olduğu yazları sıcak ve kurak kışları ılık ve yağışlıKışın ortalama sıcaklık 5-15 C yazın 25-30 C dir.Bağıl nem ortama %60-70Gençlikleri dona karşı duyarlıdır.Ülkemizde Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinin özellikle kıyıya bakan yamaçlarında geniş ve saf meşcereler oluşturur. Ayrıca Karadeniz Bölgesinde Akdeniz İkliminin açıkça görüldüğü mikro klima bölgelerinde küçük parçacıklar halinde görülür. Yine Akdeniz İkliminin nehir vadileriyle Anadolu içlerine ulaşabildiği yerlerde de yayılış gösterir. Akdeniz Bölgesi’nin denize bakan yamaçlarında, meşcere olarak 1300 m, tek ağaç olarak da 1500 m Eğe’ de 800 – 900 m.Marmara ve Batı Karadeniz’de 600-700 m. Düşmektedir. Akdeniz Bölgesi’nde 600-800 metreler arasındaki kuşak kızılçamın optimum yükselti basamağını oluşturur. Kızılçam Karasal iklimlerden kaçınan ve deniz etkisine bağlı bir tür olan Kızılçam, genel olarak denize bakan yamaçları tercih eder. Bu bakıyı, bir ölçüde, dağların denizlere göre uzanış durumları belirler.Genel olarak Akdeniz ikliminin özelliklerine sahip bölgelerde yayılmıştır.Kızılçam ağaç türünün yayıldığı bölgelerin en başta gelen yağış özellikleri, yağışların yıl içindeki dağılımının düzensiz oluşu ve yağışın genellikle sağanaklar biçiminde düşmesidir. Kızılçam bu yağış rejimi ve şiddetli yaz kuraklığına dayanabilmesini sağlayabilecek ekolojik uyum özellikleri geliştirmiş bir ağaç türüdür. BİYOLOJİSİ:Kızılçam genel olarak kalın dallı ve düzgün olmayan bir gövde yapısına sahip, 20 –25 m. ye kadar boy ve 60 cm. ye kadar çap yapabilen en önemli orman ağaçlarımızdan birisidir. Gövdesi kalın bir kabuk ile örtülüdür. Bu özelliği örtü yangınlarına karşı dayanıklı olmasını sağlar.Bazı özel yetişme ortamlarında, vadi içlerinde ve iyi bonitetlerde daha boylu ve düzgün gövdeli fertlerden oluşan meşcereleri de vardır.Alçak rakımlarda seyrek dallı ve eğri gövdelidir. Kızılçam rüzgardan etkilenir ancak, rüzgar nedeniyle hayatiyetini yitirmez.Kızılçam alçak yükseltilerde rüzgar, otlatma ve insan müdahalelerinin etkisi ile düzgün olmayan gövdeler geliştirebilmektedir. Rakım yükseldikçe gövde yapısı da düzgün bir hal alır.Rüzgar kızılçamın gelişiminde, gövde ve tepe şekillenmesinde büyük rol oynamakta ve onun bonitetini etkileyebilmektedir. Bu bakımdan dere içlerinde ve rüzgar almayan alanlarda çok güzel gelişme gösterir.Genç sürgünler tüysüz, çoğunlukla kırmızımsı renklidir. Kızılçam ismini taze sürgünlerinin kırmızı renginden almaktadır.Genç sürgünler daha sonraları ise, yeşilimsi kahverengi renklidir. Yaşlandıkça renk bozlaşır. İbreler en kısa 7 cm ve en uzun 25 cm uzunluktadır. İbre yaşı normal olarak 2 yıldır. En fazla 5 yıl olabilir. Mayıs sonunda sararan ibreler Hazirandan itibaren dökülür. Tohumun çimlenmesi için iyi bir çimlenme yatağı oluşturur. İlk yaşlarda geliştirdiği kazık kök sayesinde yaz kuraklığını atlatabilir. Kuraklığa çok dayanıklı bir türdür Yaz kuraklığı daha çok alçak ve orta zondaki kızılçam ormanlarının gençleştirilmesinde kısıtlayıcı bir rol oynamaktadır. Sıcak ve alçak rakımlarda kuzey bakılardaSu dengesinin iyi olduğu güney bakılarda iyi gelişim gösterirGüneşlenme süresinin uzun olduğu Güney-güneybatı bakılarda kuraklıktan zarar görür ve gelişme zayıftır Ana kayaKireç taşı ile ayrışmış şist ve andezit ana kaya üzerinde iyi gelişme gösterir, Besin maddesince zayıfVolkanik tüfler üzerinde gelişme zayıftırToprak istekleri bakımından kanaatkar olup hemen tüm topraklarda yetişirPh değeri 6,0-7,5 olan yerlerde iyi gelişme gösterir.Kökün madeni toprağa ulaşmasına izin veren bir yarık kızılçamın kayalık yerlerde bile yetişmesi için elverişlidir. Son derece kanaatkar olan kızılçam hemen hemen bütün toprak türlerinde yetişebilmektedir. Kızılçamın büyümesinde toprağın jeolojik orijinine bağlı önemli bir farklılık tespit edilmemiştir Kızılçamın toprak konusunda özel bir isteği yoktur. Taze kozalak ağırlığının %4-5’i saf tohumdur. Kızılçam tohumları tozlaşmadan itibaren yaklaşık 22 ayda olgunlaşmaktadır. Kozalakların olgunlaşıp açılmaya ve tohumlarını dökmeye başlaması ise yine tozlaşmadan itibaren yaklaşık 25-26’cı aylarda olmaktadır.Kozalaklar 26 ayda olgunlaşırMayıs- ağustos döneminde çok dökülürOlgun kozalaklar kestane ve kahverengidirkozalaklar Kasım-Şubat aylarında toplanabilir.yağışlı

Kışın ortalama sıcaklık 5-15 C yazın 25-30 C dir.

Bağıl nem ortama %60-70

Gençlikleri dona karşı duyarlıdır.

Ülkemizde Akdeniz, Ege ve Marmara Bölgelerinin özellikle kıyıya bakan yamaçlarında geniş ve saf meşcereler oluşturur. Ayrıca Karadeniz Bölgesinde Akdeniz İkliminin açıkça görüldüğü mikro klima bölgelerinde küçük parçacıklar halinde görülür.

Yine Akdeniz İkliminin nehir vadileriyle Anadolu içlerine ulaşabildiği yerlerde de yayılış gösterir.

Akdeniz Bölgesi’nin denize bakan yamaçlarında, meşcere olarak 1300 m, tek ağaç olarak da 1500 m

Eğe’ de 800 – 900 m.

Marmara ve Batı Karadeniz’de 600-700 m. Düşmektedir.

Akdeniz Bölgesi’nde 600-800 metreler arasındaki kuşak kızılçamın optimum yükselti basamağını oluşturur.

Kızılçam Karasal iklimlerden kaçınan ve deniz etkisine bağlı bir tür olan Kızılçam, genel olarak denize bakan yamaçları tercih eder.

Bu bakıyı, bir ölçüde, dağların denizlere göre uzanış durumları belirler.

Genel olarak Akdeniz ikliminin özelliklerine sahip bölgelerde yayılmıştır.

Kızılçam ağaç türünün yayıldığı bölgelerin en başta gelen yağış özellikleri, yağışların yıl içindeki dağılımının düzensiz oluşu ve yağışın genellikle sağanaklar biçiminde düşmesidir.

Kızılçam bu yağış rejimi ve şiddetli yaz kuraklığına dayanabilmesini sağlayabilecek ekolojik uyum özellikleri geliştirmiş bir ağaç  türüdür.

BİYOLOJİSİ:

Kızılçam genel olarak kalın dallı ve düzgün olmayan bir gövde yapısına sahip, 20 –25 m. ye kadar boy ve 60 cm. ye kadar çap yapabilen en önemli orman ağaçlarımızdan birisidir.

Gövdesi kalın bir kabuk ile örtülüdür.

Bu özelliği örtü yangınlarına karşı dayanıklı olmasını sağlar.

Bazı özel yetişme ortamlarında, vadi içlerinde ve iyi bonitetlerde daha boylu ve düzgün gövdeli fertlerden oluşan meşcereleri de vardır.

Alçak rakımlarda seyrek dallı ve eğri gövdelidir. Kızılçam rüzgardan etkilenir ancak, rüzgar nedeniyle hayatiyetini yitirmez.

Kızılçam alçak yükseltilerde rüzgar, otlatma ve insan      müdahalelerinin etkisi ile düzgün olmayan gövdeler geliştirebilmektedir.

 

Rakım yükseldikçe gövde yapısı da düzgün bir hal alır.

Rüzgar kızılçamın gelişiminde, gövde ve tepe şekillenmesinde büyük rol oynamakta ve onun bonitetini etkileyebilmektedir. Bu bakımdan dere içlerinde ve rüzgar almayan alanlarda çok güzel gelişme gösterir.

Genç sürgünler tüysüz, çoğunlukla kırmızımsı renklidir. Kızılçam ismini  taze sürgünlerinin kırmızı renginden almaktadır.

Genç sürgünler daha sonraları ise, yeşilimsi kahverengi renklidir. Yaşlandıkça renk bozlaşır.

İbreler en kısa 7 cm ve en uzun 25 cm uzunluktadır.

         İbre yaşı normal olarak 2 yıldır.

         En fazla 5 yıl olabilir.

         Mayıs sonunda sararan ibreler Hazirandan itibaren dökülür.

         Tohumun çimlenmesi için iyi bir çimlenme yatağı oluşturur.

İlk yaşlarda geliştirdiği kazık  kök sayesinde  yaz kuraklığını atlatabilir. Kuraklığa çok dayanıklı bir türdür

         Yaz kuraklığı daha çok alçak ve orta zondaki kızılçam ormanlarının gençleştirilmesinde kısıtlayıcı bir rol oynamaktadır.

Sıcak ve alçak rakımlarda kuzey bakılarda

Su dengesinin iyi olduğu güney bakılarda iyi gelişim gösterir

Güneşlenme süresinin uzun olduğu

Güney-güneybatı bakılarda kuraklıktan zarar görür ve gelişme zayıftır

         Ana kaya

Kireç taşı ile ayrışmış şist ve andezit ana kaya üzerinde iyi gelişme gösterir, Besin maddesince zayıf

Volkanik tüfler üzerinde gelişme zayıftır

Toprak istekleri bakımından kanaatkar olup hemen tüm topraklarda yetişir

Ph değeri 6,0-7,5 olan yerlerde iyi gelişme gösterir.

Kökün madeni toprağa ulaşmasına izin veren bir yarık    kızılçamın kayalık yerlerde bile yetişmesi için elverişlidir.

Son derece kanaatkar olan kızılçam hemen hemen bütün toprak türlerinde yetişebilmektedir.      

         Kızılçamın büyümesinde toprağın jeolojik orijinine bağlı önemli bir farklılık tespit edilmemiştir

         Kızılçamın toprak konusunda özel bir isteği yoktur.

Taze kozalak ağırlığının %4-5’i saf tohumdur.          

 Kızılçam tohumları tozlaşmadan itibaren yaklaşık 22 ayda olgunlaşmaktadır.

 Kozalakların olgunlaşıp açılmaya ve tohumlarını dökmeye başlaması ise yine tozlaşmadan itibaren yaklaşık 25-26’cı aylarda olmaktadır.

Kozalaklar 26 ayda olgunlaşır

Mayıs- ağustos döneminde çok dökülür

Olgun kozalaklar kestane ve kahverengidir

kozalaklar Kasım-Şubat aylarında toplanabilir.

KAYININ

BİYOLOJİSİ

                   1-YAYILIŞI
         Fagaceae familyasına dahil olan kayın (Fagus L.) Türkiye’de Doğu Kayını (F.orientalis Lipsjky.) ve Avrupa Kayını (F. silvatica L.) olmak üzere, iki türü bulunmaktadır. 

                   -Doğu Kayını Doğu Kayını batıda Balkanlardan başlayarak Anadolu, Kuzey İran ve Kırım’a kadar uzanmaktadır. Ülkemizde ise yoğun olarak Karadeniz ve ardı, Marmara Bölgesi ve çevresi  ile Ege ve Akdeniz Bölgesinde ise sınırlı miktarda doğal yayılış gösterir.

                   -Avrupa Kayını (F. silvatica L.) yurdumuzda  Kırklareli’nde (Demirköy) Çanakkale’de (Bayramiç), Balıkesir’ de (Edremit), Kazdağlarında, Kütahya’ da (Gediz,Simav) yayılış göstermektedir. (KAYIN, Ormancılık Araştırma Ens. El Kitabı:1)

                   Bu iki türün morfolojik ve ekolojik istekleri birbirine çok benzerdir. Bundan dolayı da bazı botanikçiler bu iki türün alt varyete olduklarını belirtirler.

                   Kayın gençliği donlara (özellikle ilkbahar donlarına), yakıcı-kurutucu sıcaklıklara hassasdır. Yüksek rakımlarda, güney bakılarda ve kumlu topraklarda bu etkilenmelere daha sık rastlanır.
          Yarı gölge ağacı olan kayına, gençlik çağında gereksinim duyduğu ışık verilmezse tepesini yayar ve çalılaşır.
          Drenajı iyi yerlerden hoşlanması ve durgun sudan kaçması sebebiyle çok eğimli ve dik yamaçları tercih eder. Genellikle nemli topraklar ister.
         Geniş yapraklı türlerimiz içinde gölgeye en dayanıklı türlerdendir. İyi  bonitetlerde 25-30 yıl sipere (yaklaşık 0.2-0.3 kapalılıkta) dayanabilmektedir. Optimum yetişme ortamlarında diğer ağaç türlerinin kayınla rekabet şansları yoktur
         Cari artım maksimuma  75 - 85 yaşlarında ulaşır. 150 yaşına kadar düşüş göstermez.

3-TOHUM VE ÇİMLENME ÖZELLİKLERİ

         Yaprakların koltuğunda yer alan erkek ve dişi çiçekler aynı ağaç üzerinde yapraklanma ile birlikte nisan - mayıs aylarında görülür. Tozlaşma rüzgarla olur.  Mayıs sonunda kupula normal büyüklüğünü alır. Tohumlar 6 ayda olgunlaşır. Tohumlar eylül- ekim ayında olgunlaşarak ekim ayından itibaren dökülmeye başlar ve dökülme kasım sonuna kadar devam eder. Kayın tohum vermeye geç başlar (açık alanlarda 60, meşcere halinde 80 yaş). Tohum verme büyük ölçüde tepe çatısının serbestleşmesine bağlıdır. Doğal gençleştirme için yeterli tohum yılları 3-5 yıl ara ile olmakta bir önceki yazın kurak ve sıcak geçmesi (Haziran-Temmuz) tohum verimini olumlu etkilemektedir.

     İçinde bulunduğumuz yıl, kalın ve şişkin tomurcuk (çiçek tomurcukları) en az %80 civarında ise, muhtemelen bol tohum yılı yaşanacaktır. Bunun dışında çiçeklenme dönemindeki geç donlar, şiddetli  yağmur, dolu ve fırtınalar da tozlaşma ve döllenmeye mani olur ve bol tohum verimini etkiler.    

Kayın tohumlarının iyi gelişebilmesi için yağışa ihtiyaç vardır. Kurak ve sıcak geçen yaz aylarında su azlığı nedeniyle besin tuzları alımı zorlaşır.Dolayısıyla boş tane adedi fazlalaşır.

          Kadeh-kupula yaklaşık 2cm uzunluğunda üzerleri pullarla ve sapı tüylerle örtülmüştür. Meyveleri üç köşeli kahverengi renkte ve çift olarak bulunur.

          Bol tohum yılında bile dökülen tohumların hemen hemen %20 si boştur (sağır). Düşen tohumların %80-90’nı değişik biyotik etmenlerce tahrip edilir. Çıkabilen fideciklerinde %35-65 i yine değişik etmenlerce zarar görmektedir. Bu nedenle bol veya iyi tohum yılı tespit edilmeden tohumlama kesimine başlanmamalıdır.

        Tohumların çimlenebilmesi için; %30 rutubet, ve 3- 5  derecede yaklaşık 100 günlük bekleme süresine ihtiyaç vardır. Kayın tohumları tohum ağaçlarının altından toplanmalıdır.

4-EKOLOJİK İSTEKLERİ

Kayın rutubetçe zengin, yağışın dengeli olduğu ılıman iklimlerden hoşlanır. Toprak istekleri bakımından ana kayaya bağlı değildir. Besin maddesi ve humusça zengin orta ve derin taze topraklarla, besin maddesi ve bazik oranı yüksek, geçirgen balçıklı topraklarda optimum gelişme yapar. Su taşkınlarına, durgun sulara ve rutubet değişmelerine karşı hassastır.

         Geniş yapraklı türlerimiz içinde gölgeye en dayanıklı türlerdendir.        Kayın yurdumuzda en geniş yayılışını ülkemizin kuzey bölgelerinde yapar. Bu bölgelerde deniz seviyesinden 1800 m.ye kadar çıkar. Doğu Kayını optimum gelişmeyi bu bölgelerde 700-1200 m.lerde yapar.    

        Kayın meşcerelerinde verim, yükseklere çıkıldıkça düşmekte ve bu düşüklük üzerinde  bakı da etki etmektedir. Kayın en iyi gelişmeyi kuzey ve doğu bakılarda yapmaktadır.

    Kayında deniz ikliminin etkisi ve vejetasyon süresinin uzunluğu büyümeyi olumlu yönde etkilemektedir. Bu nedenle Karadeniz Bölgesinin sahil kesimindeki dağ kuşakları ve vadileriyle, Marmara Bölgesinin deniz iklimi etkisindeki bölgeleri en iyi kayın yetişme bölgeleridir.

Kayın ormanları Anadolu'da asırlarca süren tahribata uğramış,  ancak  kayının sürgün verme kabiliyetinin yüksekliği sayesinde bugüne kadar  varlıklarını sürdürebilmişlerdir. Bu arada planlı veya plansız yapılan müdahaleler neticesinde meşcerelerin daha fazla açılmasıyla da altlarının orman gülü, böğürtlen vb. kaplandığı boşluklu kayın ormanları da oluşmuştur

               Türkiye'de ekonomik ömrünü doldurmuş binlerce hektar orman gülü ile kaplı bozuk veya “1” kapalı kayın ormanları bulunmaktadır. Ülkenin en yüksek odun hasılatının alınabileceği bu ormanlar odun üretimi açısından ilk önce devreye sokulması gereken alanlardır.

              Çünkü bu ormanlar yılda 7-9 m3/ha artım potansiyelindedirler. Türkiye  ortalaması 2-3 m3/ha olduğu göz önüne alındığında bu rakamlar küçümsenemeyecek kadar büyüktür.   

KARAÇAMIN BİYOLOJİSİ 

      
 Karaçam (Pinus nigra Arnold); Ülkemizde yayılış yerleri itibariyle çok geniş bir varyasyona sahiptir. 4,2 milyon hektar karaçam ormanımız vardır. Ülkemizde; Karaçam, Anadolu’nunbatı, güney, kuzey ve orta Anadolu coğrafi bölgeleriyle Trakya bölgesinde doğal olarak geniş alanlarda yayılış gösterirler.

 Karaçam, rutubetli iklim mıntıkalarından, kurak karasal iklim mıntıkalarına kadar  geniş bir yayılış   alanına  sahiptir.

     Ayrıca Karaçam odunu teknolojik vasfı yüksek, geniş bir kullanım alanına sahip önemli bir ağaç türümüz dür.Karaçam gençlikleri, kuraklığa ve ışık azlığına oldukça dayanıklıdır. 

    İlk yıllarında kökünü geliştiren gençliğinin, üzerindeki ışık entansitesi arttıkça boy büyümesi de artar. Gençlikte hızlı büyüyen, maksimum boy büyümesi 30 yaşlarda en yüksek noktaya ulaşan,  yüksek boylu, düz ve dolgun gövdeler yapan karaçamın biyolojik ömrü de çok uzundur. (850 yıl) 

Derin topraklarda kazık kök, sığ ve sert topraklarda ise kalp kök sistemi oluşturur. Diğer çam türlerimizegöre mutedil bir ışık ağacıdır. Optimum yetişme ortamlarında gölgeye dayanıklılığı artar adeta yarı gölge ağacı özellikleri taşır. 

      Karaçam toprak istekleri bakımından da çok kanaatkardır. Rutubetlice derin, ince kum balçığı ile ağır balçık arasında değişen toprak türleri üzerinde iyi gelişme yaparlar. Bu toprakların genel özelliği; Derin ve orta derin, az taşlı, drenajı iyi, su tutma kapasitesi normal, PH’sı 5,5 -7,5 , besin muhtevası yüksek ve kök gelişimine  olanak veren topraklardır.

 Karaçam 15-20 yaşlarından itibaren kozalak tutmaya başlar. Bol tohum yılları 2-3 yılda tekerrür eder. Tohumlar oluştuktan sonra takip eden 2. yılın Eylül sonu-Ekim aylarında olgunlaşır.

     Olgunlaşan tohumlar hava hallerine ve rakıma bağlı olarak  aynı yılın Aralık, ertesi yılın Ocak-Nisan aylarında kozalaklardan dökülürler.

      Bol tohum yılı tohumların olgunlaştığı yıl kabul edilir.